Παλαιοί Μουσικοί

Πιπεράκης Μιχάλης του Εμμανουήλ (1903-1975)

Γεννήθηκε στο Ξεροστέρνι το 1903. Αυτοδίδακτος λυράρης κατάφερε από πολύ νωρίς χάρη στο ταλέντο του να γίνει ένας από τους πλέον γνωστούς λυράρηδες του Αποκόρωνα και, για πολλούς, ισάξιος στο παίξιµο µε τον µεγάλο πρωτεξάδελφο του Χαρίλαο. Τις λύρες, που έπαιζε τις κατασκεύαζε ο ίδιος. Στο χωριό του είχε εργαστήριο κατασκευής υποδημάτων, ενώ διατηρούσε παράλληλα και καφενείο, όπου πολλές φορές στήνονταν µμεγάλα γλέντια κατά τις γιορτινές ηµέρες. Γνωστός επαγγελματίας λυράρης έπαιζε στα πανηγύρια, τους γάµους και σε κοινωνικές εκδηλώσεις στα Χανιά και το Ρέθυμνο. Ήταν καλός τραγουδιστής και µαντιναδολόγος.

Η θυγατέρα του Ολυµπία θυµάται την τελετουργική ευλάβεια, µε την οποία ξεκρεμούσε από τον τοίχο του καφενείου τη λύρα του και τον µμουσικό οίστρο, που τον κυρίευε, µόλις άρχιζε να παίζει. Συνεργάστηκε µε πολλούς λαουτιέρηδες της εποχής του, όπως το Γιάννη Μπαξεβάνη από το Ρέθυµνο, µε τον οποίο διατηρούσε προσωπική φιλία , το Ρούσσο Οικονοµάκη από τις Βρύσες και τελευταία µε το Γιώργο Μαραγκουδάκη από το Γαβαλοχώρι. Από το 1936 µέχρι το 1941 συμμετείχε σε εκπομπές παραδοσιακής Ελληνικής μουσικής του Ραδιοφωνικού Σταθµού Αθηνών, προβάλλοντας τη µμουσική της Κρήτης.

Δεν είχε την τύχη ν'αφήσει δισκογραφική δουλειά. Τον πρώτο δίσκο, που ετοίμαζε µε τις δικές του συνθέσεις τις οποίες ονόµαζε « Νέος Αποκορωνιώτικος » και « Νέος Ξεροστερνιανός » συρτός δεν κατάφερε να ηχογραφήσει, λόγω της έναρξης του Β΄ Παγκοσμίου πολέµου. Τις επόµενες δύο δεκαετίες µετά την απελευθέρωση, οι δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, που επικρατούσαν δεν επέτρεψαν στο Μιχάλη Πιπεράκη να ηχογραφήσει σε δίσκους τις καλλιτεχνικές μουσικές του δηµιουργίες. Κατά την κατοχική περίοδο υπήρξε µέλος της Εθνικής Αντίστασης στις τάξεις του Ε.Α,Μ. σύµφωνα µε το υπ' αρίθ,13456/25-7-1986 πιστοποιητικό της Νοµαρχίας,Χανίων. Το έτος 1971 είχε την ατυχία να υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο, που του προκάλεσε δυσκινησία των κάτω άκρων,

Ο πρωτεξάδελφος του Χαρίλαος που βρισκόταν για τελευταία φορά τότε στην Κρήτη,επισπέφθηκε το Μιχάλη Πιπεράκη, το καλοκαίρι του 1974, στο σπίτι του στο Ξεροστέρνι και του έπαιξε λύρα για να τον ενθαρρύνει και να τον ευχαριστήσει.

Ο Μιχάλης Πιπεράκης είχε παντρευτεί τη Ρούσα Δασκαλάκη του Βλάση και της Ερασµίας από το Ξεροστέρνι και πέθανε στο Ξεροστέρνι το 1975, όπου τάφηκε µε τιµές.Η Οµοσπονδία Σωµατείων Αποκορώνου Χανίων στην εκδήλωση που πραγματοποίησε το 2002 προς τιµήν των παλαιών λαϊκών µουσικών καλλιτεχνών του Αποκόρωνα, τίµησε το Μιχάλη Πιπεράκη µε αναµνηστικό δίπλωµα για την προσφορά του στη λαϊκή µμουσικήπαράδοση της Κρήτης.

Ο Σύλλογος Ξεροστερνιανών Αττικής «Η Βιόλα», οργάνωσε στις 10-8-1988, στο Ξεροστέρνι, µεγάλη καλλιτεχνική εκδήλωση, για να τιµήσει τους ξεροστερνιανούς παλιούς λαϊκούς καλλιτέχνες της λύρας Χαρίλαο και Μιχάλη Πιπεράκη.

Καντεράκης Σταύρος του Δημητρίου (1885-1960)

Ο Σταύρος Καντεράκης γνωστός και ως Καντεροσταυρούλης, γεννήθηκε το 1885 στα Σελλιά, όπου διέμενε μέχρι το θάνατό του το 1960. Αυτοδίδακτος καλλιτέχνης αναδείχθηκε νωρίς χάρις στο ταλέντο του στη λύρα και κατάφερε να γίνει γνωστός σε όλη την Κρήτη πράγμα πολύδύσκολο για την εποχή του. Μεγάλος δεξιοτέχνης με δικό του χρώμα καιύφος στο παίξιμο άγγιζε με τη μουσική του τις καρδιές των ακροατών του. Ο βαρύς ρυθμικός ήχος του στιβανιού του, . μαζί με το μουσικό επιφώνημα «Αντέο-Αντέ;» που χρησιμοποιούσε αντί του Αμάν-Αμάν που συνήθιζαν να λένε άλλοι, έδινε ένα πρόσθετο χαρακτηριστικό στηνεκτέλεση των μουσικών κομματιών που έπαιζε. Πάνω απ' όλα όμως ήταν δημιουργός. Πολλοί σκοποί ήταν δικής του έμπνευση; και νεότεροι κρητικοί καλλιτέχνες δούλεψαν με βάση τημουσική του. Δυστυχώς δεν έχει αφήσει δισκογραφικό έργο ώστε να μπορούν οι σημερινοί ειδικοί να αξιολογήσουν τη μουσική του προσφορά. Στο παίξιμο τον συνόδευε συνήθως ο γνωστός λαγουτιέρης από το Βάμο Γιώργης Γεωργιλάκης  (Γεωργιλάς) που ήταν και κουμπάρος του. Εμφανίσιμος, λεβέντης και μερακλής φορούσε πάντοτε την παραδοσιακή Κρητική ενδυμασία.Στα χωράφια που εργαζόταν είχε τη λύρα μαζί του και όταν του ερχόταν η έμπνευση διέκοπτε την εργασία του άρχιζε να παίζει, να επεξεργάζεται και να τελειοποιεί τους καινούργιους σκοπούς του.

Πολλές φορές τον είχαν ακούσει να παίζει στο « Ρούμα της Κατούνας» .τοποθεσία λίγο έξω από το χωριό του και με τις προλήψεις που υπήρχαν τότε τον παρουσίαζαν να παίζει και να χορεύουν οι Νεράιδες. 

Μια από τις αγαπημένες του μαντινάδες ήταν η ακόλουθη:

Χριστέ μου πως τα ρέγομαι
τα δέντρα οντέ-ν ανθιούνε
και τω μανάδω τα παιδιά
όντε μονομεριούνε.

Ακόμα όταν ήταν σε μεγάλα κέφια τού άρεσε να λέει πειραχτικές και σατιρικές μαντινάδες χωρίς να γίνεται προκλητικός. 'Εχει τιμηθεί και αυτός από το Πανεπιστήμιο Κρήτης για την προσφορά του στην κρητική μουσική παράδοση κατά την ειδική εκδήλωση που είχε γίνει στο Ρέθυμνο στις 8-5-1982. Τιμήθηκε επίσης για την προσφορά του στη λαϊκή μουσική μαςπαράδοση και από την Ομοσπονδία Σωματείων Αποκορώνου Χανίων στηνειδική εκδήλωση που έγινε στις 20-4-2002 για τους παλιούς λαϊκούςμουσικούς καλλιτέχνες του Αποκόρωνα.

Βενετάκης Κωνσταντίνος του Ιωάννου (1920-1985)

Γεννήθηκε στο Στύλο Αποκορώνου το 1920 και πέθανε το 1985. Γεωργός στο επάγγελμα ήταν αξιόλογος λαγουτιέρης και τραγουδιστής. Αρκετές φορές έπαιζε και επαγγελματικά. Συνεργαζόταν κυρίως με το λυράρη Χαράλαμπο Σταυρουλάκη από την Κάινα.

Εμμανουήλ Σπαντιδάκης του Μιχαήλ (1863-1938)

Ο Σπαντιδάκης Μανώλης ή Μπολώνης γεννήθηκε στο Φρε το 1863.  Ανήσυχο και εφευρετικό πνεύμα, από μικρός ασχολήθηκε με τεχνικές εργασίες και σύντομα εξελίχθηκε σ' ένα επιδέξια πολυτεχνίτη, απ' όπου πήρε και το παρανόμι «Μάστορης». 
Δημιούργησε δικό του εργαστήριο, στο οποίο κατασκεύαζε και επισκεύαζε κάθε είδους αντικείμενα οικιακής και γεωργικής χρήσης, όπως εργαλεία, λύχνους, λάμπες, δοχεία κ.λ.π. 'Εφτιαχνε και απλά παιδικά παιχνίδια. Δεν υπήρχε άνθρωπος στο Φρε ή τα γύρω χωριά που να μην είχε περάσει από το μαγαζί του.
Παράλληλα κατασκεύαζε και επισκεύαζε λύρες και άλλα μουσικά όργανα.  Αυτοδίδακτος λυράρης και καλλίφωνος συνάρπαζε με το παίξιμό και το  τραγούδι του τις οικογενειακές συντροφιές  και όσους συμμετείχαν στις  τοπικές κοινωνικές εκδηλώσεις.  Επίσης ήταν ικανότατος στιχοπλόκος και μαντιναδολόγος.
Πολλές από  τις μαντινάδες του ήταν σκωπτικού περιεχομένου' στιγμιαίας έμπνευσης.  Παρά τις ικανότητες του δεν φαίνεται να είχε ασχοληθεί επαγγελματικά με  τη μουσική. Καλλίφωνος , όπως προαναφέραμε  ενώ έψελνε συστηματικά στις εκκλησίες  του χωριού.  Πέθανε το 1938 άγαμος. Οι παλαιότεροι συγχωριανοί του διατηρούν τις  καλλίτερες αναμνήσεις για τον «Μπολώνη το Μάστορη» που τις δύσκολες  εκείνες εποχές τούς εξυπηρετούσε και τούς διασκέδαζε.

Ανδρέας Τζιτζικαλάκης του Κωνσταντίνου (1906-1995)

Ο Τζιτζικαλάκης Ανδρέας, γνωστός και ως «Μαστραντρέας» γεννήθηκε στο Φρε το 1906όπου και διέμενε μέχρι το θάνατό του το 1995. Άσκησε κυρίως το επάγγελμα του μαραγκού-επιπλοποιού σε δική του επιχείρηση στο χωριό και είχε τη φήμη άριστου τεχνίτη. Παράλληλα ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη μουσική παίζοντας μαντολίνο. Είχε αναπτύξει μιαιδιαίτερη τεχνική στο παίξιμό του ται ξεχώριζε για το προσωπικό του ύφος. Στα χωριά της περιοχής διατηρούσε πολλούς φίλους λόγω και του επαγγέλματός του οι οποίοι τον καλούσαν στις διασκεδάσεις τους. Πολλές φορές έπαιζε παρέα και με άλλους ερασιτέχνες καλλιτέχνες της περιοχής και αργότερα με τη σύζυγό του Ευανθία, στην οποία είχε διδάξει το μαντολίνο και αποτελούσαν ένα επιτυχημένο δίδυμο. Άνθρωπος Φιλόξενος και μερακλής πουείχε την "πόρτα του πάντα ανοιχτή" για όλους.

Θεοφάνης Περουλάκης του Γεωργίου ή Φάνης (1924-1982)

Γεννήθηκε το 1924 στο Καλαµίτσι Αµυγδάλι, όπου µεγάλωσε και έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του. Πέθανε το 1982. Αρχικά είχε καφενείο στο χωριό του καιαργότερα έγινε ιδιοκτήτης Κέντρου διασκέδασης στις εκβολές του ποταµού της Βλυχάδας στη Γεωργιούπολη.

Από τους µεγάλους δεξιοτέχνες λαγουτιέρηδες του Αποκόρωνα, αλλά και της Κρήτης, ήταν γνωστός µε το όνοµα « ΠΕΡΟΥΛΟΦΑΝΗΣ » ή σκέτο «ΦΑΝΗΣ», Είχε πολλούς φίλους πουτον εκτιµούσαν στις περιοχές των Χανίων και του Ρεθύµνου. Σοβαρός και καλός τραγουδιστής δηµιουργούσε συµπάθειες µε τη γλυκιά φωνή του.Τα γλέντια στα οποία έπαιζε έµεναν στη µνήµη όσων συµµετείχαν σ' αυτά για πολύ καιρό.

Συνεργάστηκε µε όλα τα γνωστά ονόµατα της εποχής του, όπως τον Πλακιανό, το Μανώλη Λουπάση , το Μιχάλη Τζαµαντάκη, Μανώλη Κουρκουνάκη και άλλους. Αυστηρά προσηλωμένος στο παραδοσιακό παίξιµο συνδυαζόταν πάντα άψογα µε τους λυράρηδες που 'έπαιζε µαζί τους. Στο Κέντρο διασκέδασης που διατηρούσε γίνονταν πολλά γλέντια και δίνονταν δεξιώσεις για γάµους, βαφτίσια και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Τα παιδιά ταυ από το δεύτερο γάµο του συνεχίζουν τη λειτουργία τουΚέντρου που είχε ανοίξει ο πατέρας τους στη Γεωργιούπολη στο ίδιο σηµείο και µε την ίδια ονοµασία «ο Φάνης».

Η ταβέρνα του αποτελούσε «κέντρο διερχοµένων» µουσικών, όπου πάρα πολλές φορές στηνόταν  τρικούβερτα γλέντια από το µηδέν. Για τους γλεντζέδες ήταν αρκετά το ντόπιο κρασί και η φρεσκοψαρεµένη καλυβιανή µαρίδα.